Przybory i urządzenia nawigacyjne

Oficer nawigacyjny – czyli żeglarz pełniący na jachcie funkcję nawigatora, to niezwykle odpowiedzialna praca. Do głównych zadań oficera nawigacyjnego należy wybór i wytyczanie kursów, określanie pozycji jachtu, kontrola kursu i kontrola instrumentów nawigacyjnych znajdujących się na jachcie.

Pomimo powszechnego stosowania żyrokompasów trudne warunki żeglarstwa wymagają korzystania z również klasycznych przyrządów nawigacyjnych. Bryła Ziemi jest naturalnym, ogromnym magnesem, jednakże rozkład sił pola magnetycznego nie jest regularny i jednolity. Dodajmy do tego, że współrzędne biegunów magnetycznych Ziemi ulegają stałym zmianom. Maksymalne natężenie pola magnetycznego znajduje się w tzw. ogniskach magnetycznych. na powierzchni Ziemi znajdują się trzy takie ogniska. Wiedza o natężeniach pola magnetycznego a także wszelkich dewiacjach występujących podczas żeglugi należy do podstaw nawigacji.

Igła magnetyczna zawieszona swobodnie nad powierzchnią Ziemi wykonuje ruchy w trzech współrzędnych – z czego ruchy pionowe interesują żeglarzy mniej. Każdy nawigator powinien pamiętać, że zmiany kierunku linii sił magnetycznych powodują zmiany deklinacji, co wpływa na zachowanie się kompasu i jest istotne dla nawigacji morskiej. W okresie 430 lat obserwacji stwierdzono, że bieguny ziemskie zmieniają swoje położenie z pewną prawidłowością – mają charakter postępowy i ciągły, a ruch przebiega wokół biegunów geograficznych. Wpływ na zachowanie urządzeń nawigacyjnych mogą mieć również nieregularne zmiany pola magnetycznego Ziemi. Do takich możemy zaliczyć np. cykle i okresy aktywności słonecznej, powodujące gwałtowne zmiany pola magnetycznego na całej planecie. Gwałtowne zmiany pojawiają się w okresie tzw. sztormów magnetycznych i mogą trwać nawet kilka godzin. Takie nieregularne zakłócenia powodują spore utrudnienia podczas nawigacji według kompasu magnetycznego. Podczas żeglugi można również napotkać anomalie magnetyczne, występujące w wielu miejscach Ziemi. Na zachowywanie się nawigacyjnych urządzeń magnetycznych ma też wpływ budowa i rodzaj jachtu. Choć wiele jednostek wykonanych jest z innych materiałów niż stal i żelazo, to jednak powstają również jachty zbudowane z takich właśnie materiałów.

Na płytkich wodach w pobliżu lądów mogą pojawiać się również zakłócenia i anomalie lokalne – nieregularności zmian deklinacji. Znane są również na świecie miejsca, gdzie występują krótkotrwałe – często bardzo gwałtowne zmiany magnetyczne. Ma na to wpływ budowa geologiczna planety i warstwy skorupy ziemskiej – np. występujące obficie rudy żelaza. Do znanych z zakłóceń magnetycznych rejonów możemy zaliczyć Morze Bałtyckie, wody Szkocji, Zatokę Odeską, Morze Adriatyckie, rejony Jawy, okolice wysp Pacyfiku, wody Chile i Cieśniny Magellana.

Wiedza o nawigacji i siłach wpływających zakłócających poprawne działanie przyrządów nawigacyjnych jest bardzo rozległa. Dotyczy ona bardziej dużych statków morskich i z tego powodu ograniczymy opis do podstawowych informacji – kierując zainteresowanych do działu Literatura – w którym można znaleźć spory wykaz przydatnych książek tematycznych.