Mapy morskie

Część powierzchni kuli ziemskiej możemy pokazać na płaszczyźnie. Nie będzie to nigdy idealne odwzorowanie kątów, powierzchni i odległości, zatem przy tworzeniu map rezygnuje się z tych pewnych cech. Mapa nawigacyjna musi spełniać jednak podstawowe warunki – jak najpełniej zachować wierność kątów, pozwalać w prosty sposób na pomiar odległości, a loksodroma lub ortodroma musi być linią prostą. W nawigacji stosujemy dwa rodzaje map – mapy gnomiczne i mapy Merkatora.

Mapa gnomiczna to wynik rzutu powierzchni kuli ziemskiej na płaszczyznę styczną do tej kuli. Możemy tu rozróżnić trzy rodzaje rzutów: biegunowy (punkt styczności to biegun ziemski), równikowy (pkt. styczności leży na równiku) oraz rzut gnomiczny zwykły (punkt styczności leży między równikiem a biegunem). Mapy gnomiczne z powodu dość skomplikowanych metod pomiaru odległości i kilku innych cech stosuje się obecnie dość rzadko – z reguły do odwzorowania obszarów podbiegunowych i przedstawiania niedużych obszarów (plany portów, małe akweny).

Mapa Merkatora nie powstaje w wyniku rzutu geometrycznego Ziemi – jest efektem matematycznych kalkulacji. Mapy Merkatora charakteryzują się prostokątnym układem siatki równoleżników i południków, wiernym odwzorowaniem kątów i bardzo łatwą metodą pomiaru odległości. W mapie Merkatora loksodroma jest linią prostą.

Garść historii – w 1569 roku flamandzki kartograf Gerhard Kremer Merkator publikuje pierwszą mapę opartą o ten sposób wyliczania. Już w XVII wieku mapy Merkatora wchodzą do użytku powszechnego, a w roku 1645 udowodniono matematycznie prawidłowość założeń kartografa. W wyniku obliczeń powstała siatka kartograficzna, będąca rzutem kuli ziemskiej na walec styczny. Mapa Merkatora ma jednakże pewną wadę – nie odwzorowuje okolic podbiegunowych, nie nadaje się więc do żeglugi w tych rejonach Ziemi. Ze względu na swoją prostotę, dokładność i łatwość obliczania mapy te stosuje się w powszechnym użyciu.

W zależności od przeznaczenia, skali, dokładności i ilości szczegółów mapy nawigacyjne dzielimy na kilka grup: mapy, generalne, drogowe, brzegowe, plany, mapy indeksowe, pilotowe, magnetyczne, mapy lodów i dróg morskich oraz arkusze zliczeniowe.

Mapy morskie są podstawowymi nawigacyjnymi, pozwalającymi na bezpieczną żeglugę i określanie pozycji. Mapy morskie żeglarze nabywają w Urzędach Morskich. Są to mapy skorygowane dla podanego dnia, z korektami dotyczącymi wszelkich zmian dokonanych w danym okresie. Należy jednak pamiętać, aby nawigację rozpoczynać na stałych obiektach, takich jak latarnie morskie i inne stałe obiekty nawigacyjne – a następnie przechodzić do obiektów drugorzędnych, takich jak wiechy czy pławy. Warto pamiętać też o odpowiednim zabezpieczeniu map, które na zwłaszcza niedużych jachtach są narażone na niesprzyjające warunki atmosferyczne.